Kadında cinsel istek ve uyarılma birbirinden tam olarak ayırt edilemediğinden tek başlık altında incelenebilir. Bazı kadınlarda, istek uyarılmanın öncesinde bulunurken, başka kadınlarda istek uyarılmayı izler. Cinsel etkinlikte bulunma sıklığı cinsel isteğin göstergesi olmayabilir. Çünkü sık cinsel etkinlikte bulunan bazı kadınlar sırf eşlerinin talebini yerine getirmek için cinsel etkinlikte bulunmakta ve kendilerini “isteksiz” olarak tanımlamaktadırlar. Bazı kadınlarda istek sevişme öncesinde olmayabilir ancak kadına yaklaşıldığında ve partneri tarafından uyarıldığında istek ortaya çıkabilir.
Birçok kadın ise cinsel aktivite isteği duymadan ve fantezi kurmadan doyurucu sıklıkta cinsellik yaşayabilmektedir. Ek olarak, çoğu kadın nadiren cinsel fanteziler bildirmektedir. Sonuç olarak cinsel istek ve uyarılma sorunu olan kadınların aşağıdaki özellikleri olduğunu söyleyebiliriz:
1.Cinsel etkinliğe ilgisizlik ya da çok az ilgi gösterme
2.Cinsel içerikli düşüncelerin ya da düşlemlerin olmaması ya da çok az olması
3.Cinsel etkinliği başlatmama ya da çok az başlatma, eşinin başlatma girişimlerine karşılık vermeme.
4.Cinsel etkinlik sırasında, cinsel coşku/hoşlanma olmaması ya da çok az olması.
5.İçten ya da dıştan gelen hiçbir cinsel simgeye (örn. yazılı, sözel ya da görsel) karşı cinsel ilgi/uyarılmanın olmaması ya da çok az olması.
6.Cinsel organlarda ya da cinsel organların dışında bir duyum olmaması ya da çok az olması.
Belirtlerin uzun süredir bulunması (yaklaşık altı ay) ve kişide sıkıntı yaratması gerekir.
Tedavi
Tedavi süreci altta yatan olası nedenlerin saptanmasıyla başlar. Ayrıntılı bir öykü, fizik muayene ve gerekirse hormonal inceleme yapılmalıdır. Hasta, TSH düzeylerinde anormallik ve östrojen eksikliği gibi durumlarda etyolojiye uygun tedavilere yönlendirilir. Vajinal kuruluk olan durumlarda lubrikasyonu sağlamak önemlidir. Lokal östrojen uygulanması veya su bazlı kayganlaştırıcı kullanılması çoğu zaman sorunu çözer.
Geleneksel olarak kadınlarda istek sorunları ve uyarılma sorunları için aynı cinsel terapi ve bilişsel terapi teknikleri kullanılır. Terapi cinsel eğitimle başlar ve ilerleyen aşamalarda gerektikçe bu eğitim sürdürülür. Başlangıçta cinsel birleşmenin yasaklanması ve duyumlara odaklanma alıştırmalarının verilmesi genellikle uygundur. Bilişsel yeniden yapılandırma ve cinsellikte iletişimi geliştirme gibi konuların çalışılması hem tedavinin başlangıcında hem de ilerleyen aşamalarda önemlidir.
Genital bölgeye radyoterapi uygulanması sonucu oluşan nedbe ve darlıkların önlenmesi amacıyla geliştirilen klitoral terapi cihazı (EROS) cinsel uyarılma bozukluklarının tedavisinde de kullanılabilir. EROS klitorise kan akışını arttırmak için planlanmış pille çalışan vakumlu bir cihazdır. Kadın cinsel işlev bozukluklarında kullanılmak üzere FDA tarafından onay verilen ilk cihazdır.
Özgül Tedavi Yaklaşımları
Cinsel istek bozukluğunun özgül tedavisi özgül nedenin bulunmasıyla olur. Özgül nedenin bir örneği testosteron yetersizliğidir. Bilateral ooferektomi sonucu cerrahi menopoza bağlı cinsel istek kaybında testosteronun yararlı olduğu gösterilmiştir. Ayrıca testosteron çeşitli kanserlerin tedavisi için kullanılan sitotoksik ajan ve radyasyon kullanımından kaynaklanan tıbbi menopozda da yardımcı olabilir.
Cinsel travma sonrası cinsel ilgi/uyarılma bozukluğu olduğunda tedavi yaklaşımı daha zor olabilir. Danışmanlık ve cinsel eğitim tedavideki önemini korur. Bununla birlikte, böyle bir hastanın, psikoterapi tecrübesi ve cinsel terapi yetkinliği olan bir klinisyen tarafından çok yönlü ele alınarak tedavi edilmesi en ideal yaklaşım olabilir.
Özgül Olmayan Tedavi Yaklaşımları
Cinsel istek/uyarılma bozukluğu tedavisi için özgül olmayan yöntemler özgül açıklayıcı etmenlerin saptanamadığı zaman kullanılmalıdır. Bu hastalara eğer sağlanabiliyorsa kendine yardım (self-help) kitapları önerilmesi uygundur.
Çifte birlikte yemek yemek, spor yapmak gibi ”geçiş aktiviteleri” önermek kadında gerginliği azaltıp, cinsel uyaranlara daha açık hale getireceği için önemlidir. Böylece daha keyifli bir cinsel etkinlik ve daha yüksek cinsel uyarılma düzeylerine ulaşılabilir.
Eşlik eden bir diğer cinsel işlev bozukluğu, örneğin orgazm bozukluğu varsa, orgazm bozukluğu tedavisinde kullanılan yöntemlerle kadın orgazmik hale getirilmelidir. Orgazmik hale gelmek cinsel istek düzeyinde fazla değişikliğe neden olmasa da cinsel olaylar daha hoşa gider hale gelebilir. Çiftin ilişkisindeki gerilim azalıp doyum artabilir.